ตลาดคาร์บอนเครดิตระดับโลกใครซื้อ ใครขาย ใครได้ประโยชน์?

อะไร? คือกลไกสำคัญของการซื้อขายคาร์บอนเครดิตระดับโลก

ตลาด "คาร์บอนเครดิต" ได้กลายเป็นกลไกสำคัญ ที่ถูกนำมาใช้เพื่อลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกและสนับสนุนการพัฒนาที่ยั่งยืน ซึ่งได้รับความสนใจจนกลายเป็นพันธกิจของทั้งภาครัฐ ภาคธุรกิจและประชาคมโลก แม้จะเป็นแนวคิดที่ซับซ้อนทั้งในเชิงกลไกเศรษฐกิจ การเมืองระหว่างประเทศ และความเป็นธรรมต่อผู้มีส่วนได้เสีย แต่ตลาดนี้กำลังเติบโตอย่างรวดเร็วเพราะ Carbon Credit Market นั้นเปิดช่องให้ประเทศหรือองค์กรที่ลดก๊าซเกินเป้าหมาย สามารถขายเครดิตให้กับผู้ที่ปล่อยก๊าซเกินได้ และยังถือเป็นเครื่องมือที่สำคัญในการแก้เรื่อง Climate Change ที่เป็นปัญหาระดับโลกได้อย่างแท้จริง

 

ประเภทของตลาดคาร์บอนเครดิต

ตลาด Carbon Credit เป็นระบบที่ช่วยให้การปล่อยก๊าซเรือนกระจกมีราคา เพราะการกระทำที่ลดหรือดูดซับก๊าซเรือนกระจกได้เทียบเท่า (CO2e) จำนวน 1 ตัน จะมีเครดิตที่สามารถนำไปซื้อขายได้ทำให้บริษัทหรือประเทศที่ต้องการลดการปล่อยก๊าซของตนเอง (แต่ยังไม่สามารถทำได้ทันที) สามารถซื้อเครดิตจากโครงการที่ลดการปล่อยก๊าซได้จริง

ตลาดคาร์บอนเครดิตมี 2 ประเภทหลักคือ

• ตลาดภาคบังคับ (Compliance Market) เช่น ระบบ ETS (Emission Trading System) ของสหภาพยุโรป ที่บังคับให้อุตสาหกรรมปล่อยคาร์บอนในเพดานที่รัฐกำหนด หากปล่อยเกินต้องซื้อเครดิตจากผู้อื่น (อ้างอิง: European Commission - EU Emissions Trading System (EU ETS)
  
  
• ตลาดภาคสมัครใจ (Voluntary Market) องค์กรหรือบริษัทที่ต้องการสร้างภาพลักษณ์ด้านสิ่งแวดล้อม (ESG) จะซื้อเครดิตเพื่อชดเชยคาร์บอน แม้จะไม่ถูกบังคับตามกฎหมายก็ตาม
  
  

ใครคือผู้ซื้อ (Buyers) ในตลาดคาร์บอนเครดิต?

• • บริษัทและโรงงานอุตสาหกรรมขนาดใหญ่ : โดยเฉพาะอย่างยิ่งในภาคส่วนที่ปล่อยก๊าซเรือนกระจกสูง เช่น อุตสาหกรรมพลังงาน เหล็ก ซีเมนต์ และการบิน ซึ่งอยู่ภายใต้ข้อกำหนดการปล่อยก๊าซที่เข้มงวด พวกเขาจำเป็นต้องซื้อCarbon Credit เพื่อให้เป็นไปตามโควต้าที่กำหนด (อ้างอิง: International Carbon Action Partnership (ICAP) - What is Carbon Pricing?)
    
    
  • หน่วยงานภาครัฐ : บางประเทศหรือเขตเศรษฐกิจอาจมีกลไกที่หน่วยงานภาครัฐเข้าซื้อคาร์บอนเครดิตเพื่อวัตถุประสงค์ในการบรรลุเป้าหมายการลดก๊าซเรือนกระจกของประเทศ
    
    
  • องค์กรธุรกิจต่างๆ : ตั้งแต่บริษัทข้ามชาติขนาดใหญ่ไปจนถึงธุรกิจขนาดเล็กและขนาดกลาง ที่ต้องการแสดงความรับผิดชอบต่อสิ่งแวดล้อม สร้างภาพลักษณ์ที่ดี หรือบรรลุเป้าหมายการปล่อยก๊าซสุทธิเป็นศูนย์ (Net Zero) โดยสมัครใจ เช่น Amazon, Microsoft, Shell, BP, Nestlé และสายการบินอย่าง Delta, United Airlines  (อ้างอิง: Ecosystem Marketplace - Voluntary Carbon Markets Insights:)
    
    
  • สถาบันการเงินและกองทุนเพื่อการลงทุน : บางแห่งซื้อคาร์บอนเครดิตเพื่อรวมเข้ากับกลยุทธ์การลงทุน ESG (Environmental, Social, and Governance) หรือเพื่อการเก็งกำไรในอนาคต
    
    

• ประเทศพัฒนาแล้ว : ประเทศพัฒนาแล้วส่วนใหญ่อย่างสหรัฐอเมริกา เยอรมนี ญี่ปุ่นและเกาหลีใต้ มีอุตสาหกรรมที่ปล่อยก๊าซเรือนกระจกจำนวนมาก และต้องการซื้อ Carbon Credit เพื่อลดต้นทุนการลดก๊าซในประเทศของตนเอง
  
  

• นักลงทุนในตลาดสินทรัพย์ทางเลือก : ปัจจุบันมีการจัดตั้งกองทุนและแพลตฟอร์มเทรด Carbon Credit เช่น Climate Impact X, Xpansiv CBL และ AirCarbon Exchange เพื่อการเก็งกำไรจากราคาเครดิตที่ผันผวน (แหล่งข้อมูล: Forbes: Why Companies Buy Carbon Credits)

 

ใครคือผู้ขาย (Sellers) ในตลาดคาร์บอนเครดิต?

• ประเทศกำลังพัฒนา : อย่างบราซิล อินโดนีเซีย เคนยาหรือประเทศไทยเอง ที่มีศักยภาพในการพัฒนาโครงการดูดซับคาร์บอน เช่น การปลูกป่า ป่าชุมชน พลังงานสะอาดและการจัดการขยะ
  
  
• ผู้พัฒนาโครงการ : บุคคลหรือองค์กรที่ริเริ่มและดำเนินโครงการลดก๊าซเรือนกระจก ตัวอย่างเช่น
  
  
  • โครงการป่าไม้และที่ดิน : การปลูกป่า การฟื้นฟูพื้นที่ป่าเสื่อมโทรม หรือการบริหารจัดการป่าไม้อย่างยั่งยืน (อ้างอิง: Verra - Forestry and Land Use (FOLU) Sector)
    
    
  • โครงการพลังงานหมุนเวียน : การสร้างโรงไฟฟ้าพลังงานแสงอาทิตย์ พลังงานลม พลังงานน้ำหรือชีวมวล เพื่อทดแทนการใช้เชื้อเพลิงฟอสซิล
    
    
  • โครงการปรับปรุงประสิทธิภาพพลังงาน : การปรับปรุงกระบวนการผลิตหรืออาคารเพื่อให้ใช้พลังงานน้อยลง
    
    
  • โครงการจัดการของเสีย : การดักจับก๊าซมีเทนจากหลุมฝังกลบ หรือการเปลี่ยนขยะเป็นพลังงาน
    
    
  • โครงการดักจับและกักเก็บคาร์บอน (Carbon Capture and Storage - CCS): เทคโนโลยีที่ดักจับ CO2 จากแหล่งกำเนิดและกักเก็บไว้ใต้ดิน (แม้จะยังอยู่ในช่วงเริ่มต้นและมีต้นทุนสูง)
    
    
• รัฐบาลและหน่วยงานของรัฐ : ในบางกรณีรัฐบาลอาจสร้างคาร์บอนเครดิตจากโครงการระดับชาติ หรือขายโควตาการปล่อยที่เหลืออยู่ในระบบ ETS
  
  
• ชุมชนท้องถิ่นหรือเจ้าของป่าชุมชน : ในระบบ Voluntary Market โครงการอย่าง REDD+ (Reducing Emissions from Deforestation and Forest Degradation) เปิดโอกาสให้ชุมชนเจ้าของป่าสามารถสร้าง Carbon Credit และขายให้บริษัทหรือประเทศผู้ซื้อ
  
  
• ภาคเอกชนและธุรกิจนวัตกรรมสีเขียว : ผู้ประกอบการเทคโนโลยีดักจับคาร์บอน (Direct Air Capture), พลังงานหมุนเวียนหรือการผลิตเชื้อเพลิงชีวภาพ ต่างได้รับประโยชน์จากการขายเครดิตในตลาดโลก

แหล่งข้อมูล: UN REDD Programme

ใครคือผู้ได้รับประโยชน์? จากการซื้อขายคาร์บอนเครดิต

• สิ่งแวดล้อม : ประโยชน์ที่ชัดเจนที่สุดคือการลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก ซึ่งช่วยชะลอการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและผลกระทบที่เกี่ยวข้อง เช่น ระดับน้ำทะเลที่สูงขึ้น ภัยแล้งและน้ำท่วม
  
  
• ประเทศและบริษัทที่ใช้เครดิตแทนการลงทุนลดคาร์บอนจริง : บางประเทศและบริษัทสามารถเลี่ยงต้นทุนการเปลี่ยนผ่านอุตสาหกรรมโดยซื้อคาร์บอนเครดิตแทน ซึ่งทำให้บรรลุเป้าหมายลดก๊าซได้ในทางบัญชี แต่ไม่จริงในเชิงโครงสร้าง
  
  
• ภาครัฐและสังคมโดยรวม : เพื่อการบรรลุพันธกรณีภายใต้ความตกลงปารีสและเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (SDGs) และกระตุ้นให้เกิดการลงทุนในอุตสาหกรรมและเทคโนโลยีที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม
  
  
• ผู้พัฒนาโครงการและชุมชนท้องถิ่น : หากออกแบบโครงการอย่างมีส่วนร่วม เช่น ให้ชาวบ้านในพื้นที่ปลูกป่าร่วมเป็นเจ้าของเครดิต พวกเขาจะได้รายได้จากการอนุรักษ์จริงๆ แต่หากไม่มีการจัดสรรที่ดี ชุมชนอาจถูกเอารัดเอาเปรียบ
  
  
• นักลงทุนและผู้ประกอบการเทคโนโลยีคาร์บอน : ตลาด Carbon Credit กำลังเป็นสินทรัพย์ทางเลือกที่มีมูลค่าสูงขึ้นทุกปี โดยเฉพาะหลังจาก COP26 (Conference of the Parties (COP) ครั้งที่ 26) ที่มีแนวโน้มว่ารัฐจะเข้ามาควบคุมตลาดให้โปร่งใสมากขึ้น

ข้อมูลอ้างอิง: Carbon Market Watch : Who Really Benefits?

ตลาดคาร์บอนเครดิตระดับโลก เป็นกลไกที่มีพลังในการขับเคลื่อนการเปลี่ยนแปลงไปสู่เศรษฐกิจคาร์บอนต่ำ โดยมีผู้เล่นหลากหลายกลุ่มทั้งผู้ซื้อและผู้ขายที่เข้ามามีส่วนร่วมเพื่อบรรลุเป้าหมายการลดก๊าซเรือนกระจก แม้จะมีความท้าทายอยู่บ้างแต่ศักยภาพของตลาดนี้ในการระดมทุนสำหรับโครงการสิ่งแวดล้อม สร้างประโยชน์ให้กับชุมชนและส่งเสริมความยั่งยืนนั้นมีมหาศาล การพัฒนาอย่างต่อเนื่องของตลาดนี้ พร้อมกับการปรับปรุงความโปร่งใสและมาตรฐาน จะเป็นกุญแจสำคัญในการรับมือกับวิกฤตสภาพภูมิอากาศที่เราเผชิญอยู่ในปัจจุบัน

CarbonWatch เราผู้นำเทคโนโลยีอวกาศเพื่อสิ่งแวดล้อม และคาร์บอนเครดิตรายแรกของไทย เราผสานนวัตกรรมดาวเทียมสำรวจโลกและ AI เพื่อประเมินการกักเก็บคาร์บอนในต้นไม้ เรามุ่งมั่นสร้างอนาคตที่ยั่งยืนผ่านการจัดการสิ่งแวดล้อม และ ลดก๊าซเรือนกระจกอย่างมีประสิทธิภาพ รวมถึงการสร้างเครดิตคาร์บอน เพื่อลดคาร์บอนอย่างยั่งยืนในตลาด Carbon Credit มาตรฐาน